Warunki życia w ciągłym stresie, które dotykają zarówno osoby dorosłe jak i dzieci (coraz większe wymagania rodziców stawiane dzieciom w dążeniu do osiągnięcia sukcesu i bycia tym najlepszym) wymagają od człowieka ciągłej kontroli i tłumienia stanów emocjonalnych. Nieujawniona agresja, gniew, niezadowolenie znajdują ujście podczas snu. Wtedy świadoma kontrola znika i pojawiają się zastępcze, podświadome parafunkcje. Jedną z nich jest BRUKSIZM.

Bruksizm jest parafunkcją zwarciową polegającą na nawykowym, często nieświadomym zaciskaniu i/lub zgrzytaniu zębami. Bruksizm jest problemem wielodyscyplinarnym, który łączy w sobie czynniki psychiczne i okluzyjne. Czynnikami wyzwalającymi bruksizm może być zbyt wysokie wypełnienie, źle wykonana korona protetyczna, źle dobrana szyna, długotrwały stres, nie wyrównane napięcie mięśniowe po zakończonym leczeniu ortodontycznym. Z punktu widzenia filogenetycznego człowiek ma zakodowaną skłonność do rozładowania agresji, złości poprzez łuki zębowe. Zjawisko to zwane jest nerwicą okluzyjną. Mechanizm bruksizmu polega na zwiększonym pobudzaniu mięśni żucia do skurczu tworząc w ten sposób wzmożone napięcie mięśniowe, które u wielu pacjentów zostaje rozładowane poprzez łuki zębowe. Najbardziej charakterystycznym objawem bruksizmu jest patologiczne starcie zębów, o ostrych brzegach. Starte powierzchnie przylegające do siebie tworzą parafunkcyjne ścieżki zwarciowe po których odbywa się zgrzytanie. Oprócz starcia zębów występują ubytki klinowe, recesja dziąseł, odciski girlandowate na języku oraz bliznowate zgrubienia na policzkach. Podczas badania stwierdza się zwiększone napięcie mięśni żujących, mięśni szyi i obręczy barkowej. Bolesne punkty występują również na potylicy i klatce piersiowej. Zbyt wygórowane napięcie mięśni przyczynia się do powstawania mikro urazów w stawie skroniowo-żuchwowym (SSŻ). Wraz z upływem czasu, gdy problem był zaniedbany lub stosowane było nieodpowiednie leczenie pojawiają się przeskakiwania głów SSŻ, rozciągnięcie torebki stawowej i więzadeł. Powoduje to zwiększenie zakresu ruchomości głów żuchwy z objawami nadwichnięcia. Często również następuje przemieszczenie krążka SSŻ, któremu towarzyszą trzaski. Długoterminowość trwania schorzenia znacznie obciąża stawy skroniowo-żuchwowe prowadząc do stanów zapalnych tkanek tworzących staw, których następstwem jest przebudowa powierzchni stawowych.

Aktualnie bruksizm jest uważany za główną przyczynę napięciowych i migrenowych bólów głowy, przewlekłych bólów szyjnego odcinka kręgosłupa. Ponad 65% pacjentów z napięciowym bólem głowy zgłasza dolegliwości w okolicy SSŻ, szumy uszne. Aż 86% chorych odczuwa bóle w okolicy potylicy, szyi, karku, pleców głównie okolicy międzyłopatkowej, gardła, ramion. W każdej z tej grup pacjentów występuje w wywiadzie bruksizm. Jako dodatkowy objaw może wystąpić ból: ucha, okolicy oczodołowej, skroni, policzka, ślinianek (przyusznych, podjęzykowych, podżuchwowych). W zaawansowanych postaciach bruksizmu pacjenci skarżą się na bóle zębów częściej górnych. Jeżeli chodzi o dzieci problem bruksizmu jest diagnozowany znacznie wcześniej niż kiedyś. Dotyczy już dzieci w wieku przedszkolnym.

Wyróżnia się dwie postacie bruksizmu centryczny i ekscentryczny. Różnią się kilkoma składowymi czynnikami, które są zauważalne podczas badania i decydują o modelu leczenia. Leczenie bruksizmu powinno być wielokierunkowe, przyczynowe, objawowe i często zespołowe , dlatego zachęcam do współpracy stomatologów, ortodontów, chirurgów szczękowych, protetyków, techników dentystycznych, psychologów, psychiatrów.

Anna Wydra
spec. rehabilitacji stomatologicznej układu ruchu narządu żucia